27 Μαρ 2013

Αφυδάτωση

Η απώλεια από τον οργανισμό και η μη σωστή αποκατάσταση του ισοζυγίου νερού, ονομάζεται αφυδάτωση. Ήπια αφυδάτωση, ορίζεται ως η απώλεια 1-2% στη μάζα του σώματος, προκαλούμενη από το έλλειμμα υγρών και σχετίζεται με λειτουργικές διαταραχές. Η αφυδάτωση ανάλογα με το βαθμό της μπορεί να είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση.
Ακόμα και η ήπια αφυδάτωση 1-2 % της μάζας του σώματος μπορεί να επηρεάσει τις ικανότητες επεξεργασίας του εγκεφάλου και να βλάψει την τη γνωσιακή λειτουργία όπως αποδείχτηκε πρόσφατα σε έρευνα με άνδρες εθελοντές, τη σωματική απόδοση , και κάποιες άλλες κεντρικής σημασίας για τις πιο βασικές φυσιολογικές λειτουργίες του ανθρωπινού οργανισμού, όπως είναι η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Επίσης μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλους και κόπωση .
Αυτή η μείωση στα αποθέματα του νερού που υπάρχουν στο σώμα σχετίζεται και με τη μείωση του όγκου του πλάσματος, η όποια επιδρά αρνητικά στην καρδιαγγειακή λειτουργία καθώς με την αφυδάτωση μειώνεται η καρδιακή παροχή οδηγώντας σε αύξηση του καρδιακού ρυθμού και πτώση της πίεσης του αίματος. Επίσης επιδρά αρνητικά και σε άλλες λειτουργιές όπως είναι η θερμοκρασία του σώματος, και η πέψη. Το νερό επίσης ως το πιο σημαντικό συστατικό του ανθρωπινού σώματος πρέπει πάντα να αναπληρώνεται μετά τις αθλητικές δραστηριότητες και με αυτό τον τρόπο να προλαμβάνεται η αφυδάτωση.
Ως προς την ωσμωτικότητα του πλάσματος (Osmp) διακρίνονται τρεις τύποι αφυδάτωσης:
  • Ισοτονική (ΩΠ 280-310 mOsm/L και Na ορού – 130-150 mEq/L)
  • Υποτονική (ΩΠ <280mOsm/L και Na ορού <130 mEq/L)
  • Υπερτονική (ΩΠ >310 mOsm/L και Na >150 mEq/L).


Ισοτονική αφυδάτωση
Χαρακτηρίζεται από ισοτονική απώλεια νερού και ηλεκτρολυτών από το εξωκυττάριο υγρό, που συμβαίνει όταν το νερό και το νάτριο χάνονται σε ισοδύναμα ποσά, π.χ. μέσω εμέτου, διάρροιας ή από ανεπαρκή πρόσληψη και συνεπώς δεν συνοδεύεται από ανακατανομή των υγρών. Δεν υπάρχει δηλαδή καμία οσμωτική μετατόπιση νερού από το ενδοκυττάριο χώρο στον εξωκυττάριο χώρο . Αυτό το είδος της αφυδάτωσης συμβαίνει κυρίως στα μικρά παιδιά με οξεία γαστρεντερίτιδα.

Υπέρτονη αφυδάτωση
Σε αυτού του είδους την αφυδάτωση μειώνονται οι όγκοι και του εξωκυττάριου και του ενδοκυττάριου υγρού. Η αυξημένη ωσμωτικότητα ECF (διαλυμένων ουσιών) οδηγεί σε μία μετατόπιση του υγρού από το ICF προς το ECF, προκαλώντας σοβαρή κυτταρική αφυδάτωση. Η απώλεια του νερού είναι μεγαλύτερη από αυτήν των ηλεκτρολυτών. Η αφυδάτωση αυτή είναι πιο συχνή σε άτομα που έχουν διαβήτη, και αντιπροσωπεύει το περίπου 10 έως 20% όλων των παιδιατρικών περιπτώσεις αφυδάτωσης με διάρροια.

Υποτονική αφυδάτωση
Στην υποτονική αφυδάτωση χάνεται περισσότερο νάτριο από ότι νερό, όπως για π.χ. σε ορισμένες περιπτώσεις υψηλής έκκρισης ιδρώτα όπως η είναι η έντονη άσκηση, ή γαστρεντερικές απώλειες νερού, ή όταν υπάρχει έλλειμμα σε νερό η και σε ηλεκτρολύτες. Εμφανίζεται, επίσης, με την υπερβολική πρόσληψη σκέτου νερό ή άλλων υγρών με μικρή ή καθόλου περιεκτικότητα σε νάτριο. Χαρακτηρίζεται από μια οσμωτική μετατόπιση του υγρού από τον εξωκυττάριο χώρο στον ενδοκυττάριο έτσι ώστε να ισοσταθμιστούν. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην ελάττωση του ενδαγγειακού όγκου, ο οποίος προκαλεί υπερυδάτωση των εγκεφαλικών κύτταρων και υποογκαιμία. Αυτή η επιπλοκή μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή εάν το οίδημα προκαλεί πίεση επί του εγκεφάλου (εγκεφαλικό οίδημα). Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται και υπονατριαιμία .
  • Manz F, Johner SA, Wentz A, Boeing H, Remer T. Water balance throughout the adult life span in a German population. Br J Nutr 2012;107(11):1673-81. doi: S0007114511004776 [pii]
  • Ganio MS, Armstrong LE, Casa DJ, et al. Mild dehydration impairs cognitive performance and mood of men. Br J Nutr 2011;106(10):1535-43. doi: S0007114511002005 [pii]10.1017/S0007114511002005.
  • Shirreffs SM. The importance of good hydration for work and exercise performance. Nutrition reviews 2005;63(6 Pt 2):S14-21.
  • Shirreffs SM, Merson SJ, Fraser SM, Archer DT. The effects of fluid restriction on hydration status and subjective feelings in man. The British journal of nutrition 2004;91(6):951-8. doi: 10.1079/BJN20041149.
  • Kavouras SA. Assessing hydration status. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2002;5(5):519-24.
Γρηγοράκης Πέτρος
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Msc Αθλητικής Διατροφής